Om meer over het spel te weten gekomen heb ik wat literatuur erop nageslagen, wat ik ook op dit blog graag met de lezer wil delen.
*****************************************************
Iedereen heeft wel eens in de put gezeten of er iemand uitgehaald. Niet alleen in het dagelijks leven maar ook in de koude wintermaanden, 's avonds bij de kachel, onder de lamp met een kopje thee en een speculaasje. Oud Hollandser kan het bijna niet, het Ganzenbord.
Maar wie denkt dat dit een Oud Hollands spel is komt bedrogen uit!
Hoewel daarvoor geen bronnen bestaan, zeggen sommige historici dat de oude Grieken al ganzenborden hadden. Aannemelijker is dat het spel der spellen in het laatste kwart van de zestiende eeuw, in Italië ontstaat. Het is Francesco, telg uit het roem-en rijke De'Medici-geslacht, die Filips II, koning van Spanje een ganzenbord schenkt. De eerste officiële vermelding dateert uit 1597, het jaar waarin het bordspel in een Londens register ingeschreven wordt als "the most pleasant game of the Goose".
Het spel wordt op een bord met een aantal in spiraalvorm aaneengesloten vakjes gespeeld. Het lot van de spelers wordt bepaald door dobbelstenen. Wie het eerst over de eindstreep komt wint. Onderweg kunnen de put en de gevangenis maar het best worden vermeden om vertraging te voorkomen.
Het ganzenbord heeft ook een symboliek in zich. In vroegere tijden bracht de gans geluk. De weg die dit beestje op het bord aflegt staat symbool voor de levensweg van de mens.
Zijn naam dankt het vermoedelijk aan één van de oudst overgeleverde borden uit Italië. Op het middenveld zit een ouderpaar met hun driekoppig kroost aan tafel aan het avondmaal. Er prijkt ganzengebraad op het menu. Weer anderen beweren dat de spelers na afloop met het bij elkaar gespeelde geld een vette gans kochten op de lokale markt.
 |
| Afbeelding van een Italiaans Ganzenbord |
Hoe dan ook, één bord, 63 vakjes, een handvol pionnen en twee dobbelstenen, dat leidt tot tevreden spelers. Héél tevreden, want het brave ganzenbord gooit hoge ogen als verkapt dobbelspel onder volwassenen, met name in adellijke kringen. Het duurt tot de achttiende eeuw voordat het spel de kinderkamers van de welgestelden bereikt. Het krijgt dan voor het eerst een educatieve lading. Er ontstaan allerlei variaties op de klassieke uitvoering. In de basis blijft het gelijk.
Door voortschrijdende druktechnieken is het ganzenbordspel in de 19e eeuw voor iedereen beschikbaar. Aan de ene kant blijft het een gezelschapsspel, aan de andere kant wordt het ook nu als leermiddel gebruikt. Eind 19e, begin 20e eeuw zien fabrikanten hun kans schoon om het populaire bordspel in te zetten als reclamedrager van hun producten. De symbolische betekenis verdwijnt hiermee steeds verder naar de achtergrond.
Het oudste Hollandse ganzenbord dateert, op grond van stijlmerken, uit de tweede helft van de 17e eeuw. Het spel is gegraveerd in koper. Uit boedelbeschrijvingen in het Amsterdamse Stadsarchief blijkt dat het al snel aan populariteit wint onder de 'gegoede burgerij' van de stad. Later werden de borden uit hout gesneden. In het Prentenkabinet van het Rijksmuseum zijn nog een aantal 19e eeuwse exemplaren te bewonderen.
Bron: https://historiek.net/de-geschiedenis-van-het-ganzenbord/55343/
*****************************************************
*****************************************************
Geen opmerkingen:
Een reactie posten