Moderne sagen

Bij het zoeken naar leuke teksten over sprookjes en sagen kwam ik op het begrip "stadssage". Ik heb hier nog niet eerder over gehoord, dus wat uitleg hier over opgezocht om met jullie te delen. 

In mijn volgende blog zal ik een voorbeeld plaatsen van een zgn. Stadssage. Ik ben benieuwd wat jullie ervan vinden.

Bron: http://www.meertens.knaw.nl

Het moderne leven heeft zijn eigen sagen voortgebracht, onder andere doordat de angst voor de duivel heeft plaatsgemaakt voor andere bedreigingen zoals het aids-virus en orgaan-diefstal. Met verhalen over deze laatste onderwerpen betreden we het domein van de moderne sage of stadssage, die in zeker opzicht toch voortzettingen zijn van de traditionele sagen. Onderzoekers hebben overigens de grootste moeite om de moderne sagen te vangen onder een adequate term. In het Engels zijn benamingen voorgesteld als: 'belief legend', 'adolescent legend', 'modern legend', 'contemporary legend', 'migratory legend', 'urban legend' en 'foaftale' (foaf = friend of a friend).

De moderne sage is doorgaans een sterk verhaal. De verteller heeft het gehoord van 'een vriend van een vriend' en bezweert meestal dat het waar gebeurd is. Het verhaal kan soms ook een kern van waarheid bevatten - ongeveer één op de tien moderne sagen zijn (min of meer) waar. Maar in de meeste gevallen zijn de gebeurtenissen de bewuste 'vriend van een vriend' toch niet echt overkomen. De verhalen kunnen een hoge omloopsnelheid en een brede verspreiding hebben: de 'ware' gebeurtenis zou zich verspreid over het hele land hebben voorgedaan.

Moderne sagen confronteren de luisteraar met de gruwelen, angsten, vooroordelen, fobieën, frustraties, irritaties en wensdromen van het moderne leven. Verhalen stellen vertellers in staat om op een narratieve manier uit te spreken wat rechtstreeks niet altijd mogelijk of politiek correct is. Moderne sagen gaan behalve over besmet voedsel, aids en orgaanroof ook over bizarre ongelukken, stralingsgevaar, inbraak, pijnlijke misverstanden, complotten, drugscriminaliteit, computer-virussen en lustmoord. Ook een waar verhaal (bijv. een bizar doch verifieerbaar verhaal dat door de media wordt verspreid) kan als volksverhaal een eigen leven gaan leiden en (soms met aanpassingen in de plot) uitgroeien tot een moderne sage. Veel van de moderne sagen vinden hun oorsprong in de Verenigde Staten, maar weten via de moderne transportmiddelen en media spoedig ook Europa en de rest van de wereld te bereiken. Net als de meeste andere volksverhalen, vormen de moderne sagen internationale vertelstof. De moderne sage wordt geacht vooral te circuleren in stedelijke gebieden onder jongere, hoger opgeleide vertellers - vandaar een begrip als 'stadssage' of 'urban legend'. Nader onderzoek heeft evenwel uitgewezen dat nogal wat 'stadssagen' gewoon een 'ruraal' verleden hebben, en dat de moderne sagen evengoed buiten de grote steden bekend zijn en verteld worden - ook door ouderen.

 

Er is wel eens een vergelijking getrokken tussen een moderne sage en een virus. Een sage zou opgevat kunnen worden als een mind virus, een breinvirus. Om zich voort te planten, moet de sage overgebracht worden van het ene menselijke brein naar het andere. Een sage parasiteert op de mens om zijn genen te kunnen doorgeven. Een succesvolle sage heeft de beste kans om te overleven ("Dat is een goed verhaal, dat moet ik aan iemand doorvertellen"). Analoog aan epidemieën kunnen we als het ware golfbewegingen in de verspreiding van sagen onderkennen. De sage als breinvirus blijkt bovendien in staat om te muteren - soms is een succesvolle mutatie noodzakelijk om levensvatbaar te blijven. Zoals zich bij infecties anti-lichamen ontwikkelen, zo kunnen er ook anti-sagen ontstaan die de ‘originele’ sagen op de korrel nemen en soms onschadelijk maken. Helaas blijft de vergelijking met een breinvirus steken in een analogie, en is de overeenkomst niet reëel. Sagen zijn menselijke voortbrengselen, en geen losse entiteiten. Een sage heeft een boodschap, een virus niet. Een sage heeft niet werkelijk een ingebouwde drang tot overleven. .